CNC işlemesiyle elde edilebilen toleranslar, iş parçasının boyutları, geometrisi, malzemesi, işleme yöntemi ve tezgahın hassasiyeti gibi birçok faktöre bağlıdır. İş parçasının toleransları, iş parçasının tasarım gereksinimleri ve kullanım amacı doğrultusunda belirlenir. İş parçasının toleranslarının belirlenmesi, iş parçasının fonksiyonuna, montaj gereksinimlerine ve malzeme özelliklerine bağlı olarak yapılır.
Boyutsal Toleranslar: CNC işleme, iş parçasının boyutlarını belirli toleranslar içinde üretebilir. Bu toleranslar, iş parçasının boyutlarının ne kadar hassas ve doğru olması gerektiğini ifade eder. Örneğin, ±0.1 mm, ±0.05 mm veya ±0.01 mm gibi tolerans değerleri kullanılabilir. İş parçasının fonksiyonu, montaj gereksinimleri ve malzeme özellikleri gibi faktörler, tolerans değerlerinin belirlenmesinde etkilidir.
Geometrik Toleranslar: CNC işleme, iş parçasının geometrisini belirli toleranslar içinde işleyebilir. Geometrik toleranslar, iş parçasının şekli, düzgünlüğü, açıları, eksenleri ve profil özelliklerini belirler. Örneğin, düzgünlük toleransı, çaprazlık toleransı, yuvarlaklık toleransı, eksenlik toleransı gibi geometrik toleranslar kullanılabilir. İş parçasının tasarım gereksinimleri, montaj gereksinimleri ve fonksiyonel özellikleri, geometrik toleransların belirlenmesinde etkilidir.
Yüzey Pürüzlülüğü Toleransları: CNC işleme, iş parçasının yüzey pürüzlülüğünü belirli toleranslar içinde elde edebilir. Yüzey pürüzlülüğü toleransları, iş parçasının işlenen yüzeyinin düzlüğünü, düzgünlüğünü ve kabartısızlığını belirler. Bu toleranslar, iş parçasının malzemesine, kullanım amacına ve tasarım gereksinimlerine bağlı olarak belirlenir. Örneğin, Ra 0.8, Ra 0.4 veya Ra 0.2 gibi yüzey pürüzlülüğü değerleri kullanılabilir.
Pozisyonel Toleranslar: CNC işleme, iş parçasının farklı öğeleri arasındaki pozisyonel ilişkileri belirli toleranslar içinde sağlayabilir. Pozisyonel toleranslar, iş parçasının öğeleri arasındaki mesafeleri, açıları veya konumları belirler. Örneğin, ±0.2 mm veya ±1 derece gibi pozisyonel toleranslar kullanılabilir. İş parçasının montaj gereksinimleri ve fonksiyonel özellikleri, pozisyonel toleransların belirlenmesinde etkilidir.
Tolerans Sınıfları: CNC işleme toleransları, genellikle belirli tolerans sınıflarına göre belirlenir. Bu sınıflar, ISO 2768 veya ANSI Y14.5 gibi standartlarda tanımlanmıştır. Tolerans sınıfları, iş parçasının hassasiyet seviyesini ve işleme yöntemine bağlı olarak kabul edilebilir sapmaları belirler. İş parçasının tasarım ve mühendislik gereksinimlerine uygun olarak uygun tolerans sınıfı seçilmelidir.
İş Parçasının Kullanım Amacı: İş parçasının kullanım amacı, toleransların belirlenmesinde önemli bir faktördür. İş parçasının hangi fonksiyonu yerine getirdiği, nasıl monte edileceği ve ne tür bağlantılarla birleştirileceği gibi faktörler toleransları etkiler. Örneğin, bir makine parçası için daha sıkı toleranslar gerekebilirken, bir dekoratif parça için daha gevşek toleranslar kabul edilebilir.
İş Parçasının Malzemesi: İş parçasının malzemesi, toleransların belirlenmesinde etkili olan bir başka faktördür. Farklı malzemeler, farklı termal genleşme katsayılarına, elastiklik özelliklerine ve işlenebilirlik özelliklerine sahiptir. Bu nedenle, malzemenin genleşme ve deformasyon davranışı toleransları etkileyebilir. Malzeme seçimi ve özellikleri, tolerans değerlerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulmalıdır.
İşleme Yöntemi ve Tezgahın Hassasiyeti: İşleme yöntemi ve kullanılan CNC tezgahının hassasiyeti, toleransların belirlenmesinde büyük öneme sahiptir. Farklı işleme yöntemleri (frezeleme, tornalama, delme vb.) ve tezgahların hassasiyetleri, iş parçasının boyut hassasiyeti ve yüzey kalitesini etkiler. Tezgahın hassasiyetinin belirlenmesi ve işleme yöntemine uygun toleransların seçilmesi önemlidir.
Kalite Kontrol ve Geçerlilik Testleri: İş parçası toleranslarının doğrulanması için kalite kontrol ve geçerlilik testleri yapılmalıdır. Ölçüm ve kontrol ekipmanları kullanılarak iş parçasının boyutları, geometrisi, yüzey pürüzlülüğü ve diğer özellikleri kontrol edilir. Bu testler, iş parçasının toleranslara uygunluğunu doğrular ve gerekirse ayarlamalar yapılmasını sağlar.
Endüstri Standartları: CNC işleme toleransları, endüstri standartları tarafından da belirlenebilir. Örneğin, ISO 286 veya ANSI Y14.5 gibi standartlar, genel tolerans sınıfları ve tolerans değerleri sağlar. Bu standartlar, iş parçasının genel olarak kabul edilebilir tolerans seviyelerini belirler ve tasarım gereksinimlerine uygun olarak kullanılabilir.
Montaj Gereksinimleri: İş parçasının montaj gereksinimleri, toleransların belirlenmesinde önemli bir rol oynar. İş parçasının başka bir parçaya monte edileceği bir montaj süreci varsa, toleranslar, parçaların uyumlu bir şekilde birleştirilebilmesini sağlamak için belirlenmelidir. Montaj toleransları, parçaların uyumlu bir şekilde birleştirilmesini ve işlevlerini yerine getirmesini sağlar.
Fonksiyonel Gereksinimler: İş parçasının tasarım gereksinimleri ve işlevsel gereksinimleri toleransların belirlenmesinde etkilidir. İş parçasının ne amaçla kullanılacağı, hangi performans özelliklerinin gerekliliği ve hangi işlevleri yerine getirmesi gerektiği, toleransların belirlenmesinde göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin, bir makine parçasının hassas bir şekilde çalışması gerekiyorsa, daha sıkı toleranslar gerekebilir.
İş Parçasının Malzeme ve İşlenebilirlik Özellikleri: İş parçasının malzeme seçimi ve işlenebilirlik özellikleri toleransların belirlenmesinde etkilidir. Farklı malzemeler, farklı termal genleşme katsayılarına, mukavemet özelliklerine ve işlenebilirlik özelliklerine sahiptir. Malzeme seçimi ve işlenebilirlik, iş parçasının işlenmesi sırasında toleransların tutulmasını etkileyebilir.
İş Parçasının Ölçüm ve Kalite Kontrolü: İş parçasının toleranslara uygunluğunun doğrulanması için ölçüm ve kalite kontrol süreçleri yapılmalıdır. Ölçüm ekipmanlarının doğru bir şekilde kullanılması, iş parçasının boyutları, geometrisi, yüzey pürüzlülüğü ve diğer özellikleri kontrol edilir. Kalite kontrol süreçleri, iş parçasının toleranslara uygunluğunu doğrular ve gerekirse ayarlamalar yapılmasını sağlar.
Deneyim ve Pratik Bilgi: CNC işleme toleranslarının belirlenmesi deneyim ve pratik bilgi gerektirir. Benzer projelerde elde edilen deneyim ve pratik bilgi, doğru tolerans değerlerinin seçilmesine ve iş parçasının kalitesini sağlamaya yardımcı olur. Makine ve mühendislik ekibinin deneyimi, toleransların belirlenmesi sürecinde önemli bir rol oynar.
Toleransların belirlenmesi, iş parçasının tasarım gereksinimlerine, montaj gereksinimlerine, işlevsel gereksinimlere, malzeme özelliklerine ve işleme yöntemine bağlıdır. İş parçasının doğru bir şekilde çalışması ve uyumlu bir şekilde monte edilmesi için toleranslar uygun bir şekilde seçilmelidir. Makine üreticileri, mühendisler ve kalite kontrol uzmanları, toleransların doğru bir şekilde belirlenmesi için işbirliği yapmalıdır.
